Aby stawić czoła przyszłym wyzwaniom, rolnicy, leśnicy, przemysł spożywczy i bioprzemysł muszą zdobywać nową wiedzę, którą można stosować w praktyce. W jaki sposób możemy zwiększyć konkurencyjność w coraz trudniejszych warunkach gospodarczych i jednocześnie zapewnić wykorzystanie zasobów i świadczenie usług ekosystemowych w sposób zrównoważony? Jak możemy przyczynić się do bezpieczeństwa żywnościowego? W jaki sposób możemy wspierać społeczności wiejskie w dywersyfikacji ich działalności gospodarczej? W znalezieniu odpowiedzi na te pytania mogą pomóc badania naukowe i innowacje.
Tworzenie wiedzy w celu poprawy konkurencyjności i zrównoważonego charakteru rolnictwa
W ramach Wspólnej Polityki Rolnej, UE dąży do osiągnięcia trzech celów. Są to: zagwarantowanie rentownej produkcji żywności, zapewnienie zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi i działaniami w dziedzinie zmiany klimatu oraz przyczynienie się do zrównoważonego rozwoju terytorialnego.
Realizacja tych celów wymaga tworzenia, rozpowszechniania i stosowania w praktyce nowej wiedzy, nowych technologii, nowych produktów i nowych sposobów organizacji, uczenia się i współpracy.
Główne wyzwania dla rolnictwa, leśnictwa i badań dotyczących żywności do 2020 r.
W ramach swojego programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji Horyzont 2020 UE wspiera projekty dotyczące rolnictwa i leśnictwa. Projekty te mają przyczynić się do:
- podniesienia wydajności produkcji i stawiania czoła zmianie klimatu przy zapewnieniu zrównoważonego rozwoju i odporności na zmiany sytuacji gospodarczej;
- świadczenia usług ekosystemowych i dostawy dóbr publicznych;
- aktywizacji obszarów wiejskich, wspierania polityk i innowacji na wsi;
- wspierania zrównoważonego leśnictwa;
- tworzenia zrównoważonego i konkurencyjnego przemysłu rolno-spożywczego;
- wspierania rozwoju rynku bioproduktów i procesów opartych na biotechnologii.
Dwa źródła finansowania na rzecz bardziej innowacyjnego rolnictwa i leśnictwa
Badania naukowe i innowacje są finansowane głównie z dwóch źródeł. Są to: Horyzont 2020 (badania naukowe i innowacje) i Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (innowacje).
UE podwoiła swoje wysiłki, przeznaczając prawie 4 miliardy euro – najwyższy dotychczas budżet – na wyzwanie społeczne nr 2 programu „Horyzont 2020”: Bezpieczeństwo żywnościowe, zrównoważone rolnictwo i leśnictwo, badania mórz i wód śródlądowych oraz biogospodarka. Oprócz „Wyzwania społecznego nr 2” także inne części programu „Horyzont 2020” mogą być interesujące z punktu widzenia finansowania działań badawczych i innowacyjnych w rolnictwie, leśnictwie i łańcuchu rolno-spożywczym.
Równolegle UE ustaliła, że priorytetem polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014–2020 będzie ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich. W ramach PROW istnieje szereg środków umożliwiających finansowanie innowacji w rolnictwie i leśnictwie. Mogą być one przeznaczone np. na wsparcie tworzenia grup operacyjnych, usług innowacyjnych, inwestycji lub innych strategii.
Program Horyzont 2020 dla rolnictwa i leśnictwa
Program Ramowy Unii Europejskiej Horyzont 2020 jest największym w historii Unii programem w zakresie badań naukowych i innowacji. W ciągu 7 lat (2014 – 2020) na nowatorskie badania i innowacyjne rozwiązania przeznaczone zostanie łącznie 77 028,3 mln euro.
Struktura programu Horyzont 2020 została oparła na trzech zasadniczych, wzajemnie wspierających się priorytetach:
- doskonała baza naukowa,
- wiodąca pozycja w przemyśle,
- wyzwania społeczne,
uzupełnionych przez dodatkowe cele szczegółowe:
- upowszechnianie doskonałości i zapewnienie szerszego uczestnictwa,
- nauka z udziałem społeczeństwa i dla społeczeństwa
oraz działania Wspólnego Centrum Badawczego i Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii.
Program „Horyzont 2020” ma również na celu poprawę wydajności i zrównoważonego charakteru rolnictwa i leśnictwa przy jednoczesnym wzmocnieniu pozycji przemysłu spożywczego i niespożywczego. Ponadto program ma wspierać społeczności wiejskie w zwiększeniu dywersyfikacji gospodarki i świadczeniu usług ekosystemowych.
„Horyzont 2020” jest dostępny dla każdego. W programie obowiązuje tylko jeden zbiór prostych zasad i procedur. To oznacza, że uczestnicy mogą skupić się na tym co najważniejsze: badaniach naukowych, innowacjach i wynikach. Dzięki takiemu zogniskowanemu podejściu sprawniej rozpocznie się realizacja nowych projektów i szybciej zostaną wypracowane wyniki. Zasady mają zagwarantować sprawiedliwość, chronić uczestników i zadbać o właściwe wydatkowanie publicznych środków.
O wsparcie na standardowy projekt badawczy może się ubiegać konsorcjum co najmniej trzech podmiotów prawnych. Każdy z podmiotów musi mieć siedzibę na terytorium państwa członkowskiego UE lub stowarzyszonego.
W innych programach jak: Europejska Rada ds. Badań Naukowych (ERBN), Instrument MŚP, współfinansowanie zaproszeń lub programów sektora krajowego lub publicznego, koordynacja i wsparcie, szkolenia i mobilność - minimalnym warunkiem jest udział jednego podmiotu prawnego z siedzibą w państwie członkowskim lub w kraju stowarzyszonym. Przy każdym programie mogą istnieć wymagania szczegółowe.
Zgodnie z programem szczegółowym działania w zakresie badań naukowych umożliwią:
- Podniesienie wydajności produkcji oraz zapewnienie zrównoważonego rozwoju i odporności na problemy na rynku
Podniesienie wydajności i zdolności adaptacyjnych roślin, zwierząt i systemów produkcyjnych w celu stawienia czoła szybko zmieniającym się warunkom środowiskowym lub klimatycznym i wzrastającym niedoborom zasobów naturalnych. Wynikające z tego innowacje ułatwią przejście do efektywniejszego wykorzystania zasobów w rolnictwie i łańcuchu dostaw żywności i paszy.
- Udostępnienie większej liczby dóbr publicznych i usług ekosystemowych
Przyczynienie się do lepszego zrozumienia złożonych interakcji między systemami produkcji pierwotnej a usługami ekosystemowymi; wspieranie produkcji tych dóbr i świadczenia usług publicznych dzięki dostarczeniu rozwiązań w zakresie zarządzania, narzędzi wspierających proces decyzyjny oraz zapewnieniu oceny ich wartości rynkowej i pozarynkowej.
- Wzmocnienie pozycji ludności wiejskiej i opracowanie lepszej polityki
Wzmocnienie zdolności społeczności wiejskich do tworzenia i świadczenia usług ekosystemowych; promowanie dywersyfikacji gospodarczej, zapewnianie właściwych relacji między obszarami wiejskimi i miejskimi, a także ułatwianie wymiany i rozpowszechniania wiedzy i innowacji. Działania te będą wspierać polityków przy wyznaczaniu odpowiednich strategii.
- Tworzenie bardziej zrównoważonego leśnictwa
Wspieranie wielofunkcyjnych lasów, które zapewnią całą gamę korzyści ekologicznych, ekonomicznych i społecznych; skupienie się na dalszym rozwoju zrównoważonych systemów leśnictwa, które mogą przyczynić się do rozwiązywania problemów i zaspokajania potrzeb społecznych, w tym potrzeb właścicieli lasów, przez zastosowanie wielofunkcyjnych podejść i uwzględnienie aspektu zmiany klimatu.
- Tworzenie zrównoważonego i konkurencyjnego przemysłu rolno-spożywczego
Zaspokojenie potrzeb po stronie sektora żywności i pasz w zakresie dostosowania się do zmian społecznych, środowiskowych, klimatycznych i ekonomicznych związanych z przejściem z poziomu lokalnego na globalny. Projekty odnoszą się do wszystkich etapów łańcucha produkcji żywności i pasz, w tym opracowywania, przetwarzania i pakowania żywności, kontroli procesu, ograniczania ilości odpadów, podnoszenia wartości produktów ubocznych oraz bezpiecznego stosowania lub usuwania produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego.
- Wspieranie rozwoju rynku bioproduktów i procesów opartych na biotechnologii
Tworzenie nowych rynków otwartych na innowacje biotechnologiczne, zwłaszcza dzięki środkom w zakresie popytu. Konieczna jest normalizacja i certyfikacja na poziomie unijnym i międzynarodowym m.in. w celu ustalenia zawartości biologicznej, funkcji produktów i biodegradowalności. Nadal opracowywane będą metody w zakresie oceny cyklu życia produktu.
