4 września 2018 r. do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem nadzoru oraz ochrony inwestorów na rynku finansowym. Wskazany projekt został skierowany na pierwsze czytanie na posiedzenie Sejmu, nie zaś do sejmowej Komisji Finansów Publicznych, co świadczy o skali planowanych zmian w wielu ustawach.
Podkreślić należy, że wspomniany projekt ustawy zakłada nowelizację aż 20 ustaw. Wśród nich m.in.: ustawę z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawę z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, ustawę z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych, dwie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r., tj. Kodeks karny oraz Kodeks karny wykonawczy, ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych, ustawę z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, ustawę z dnia 15 kwietnia 2005 r. o nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń, zakładami reasekuracji i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego, ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym, ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, ustawę z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów czy też ustawę z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym.
Do najistotniejszych zmian, które wprowadzić ma ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem nadzoru oraz ochrony inwestorów na rynku finansowym zaliczyć należy rozszerzenie składu Komisji Nadzoru Finansowego. W chwili obecnej w skład Komisji Nadzoru Finansowego wchodzi przewodniczący, jego dwóch zastępców oraz pięciu członków. Zgodnie z obowiązującą Ustawą z dnia 21 lipca 2006 o nadzorze nad rynkiem finansowym przewodniczącego organu, jakim jest KNF, powołuje Prezes Rady Ministrów na pięcioletnią kadencję. Z kolei jego zastępców powołuje i odwołuje prezes Rady Ministrów na wniosek przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego. Przypomnieć trzeba, że obecnie trzech z pozostałych pięciu członków Komisji reprezentuje de facto Prezesa Rady Ministrów. Pozostali dwaj to przedstawiciele Prezydenta RP oraz Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Zgodnie z nowelizacją, o cztery miejsca wzrośnie liczba członków organu kolegialnego, jakim jest Komisja Nadzoru Finansowego. Skład KNF ma zostać poszerzony o przedstawicieli: Prezesa Rady Ministrów, Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i ministra ds. służb specjalnych. Ewidentnie więc wzrosnąć ma rola i wpływ Prezesa Rady Ministrów na omawiany organ nadzoru rynku finansowego.
Ponadto, do założeń nowej ustawy zaliczyć należy zmianę sposobu finansowania KNF. Projektowana ustawa ma zapewnić finansowanie Komisji Nadzoru Finansowego bezpośrednio z opłat, które będą uiszczane przez nadzorowane podmioty rynku finansowego. Uniezależnienie budżetu urzędu Komisji od budżetu państwa ma na celu, co podkreśla wnioskodawca, zwiększenie niezależności finansowo-organizacyjnej organu.
W projekcie przewiduje się również zapewnienie efektywniejszej wymiany informacji uzyskanych przez KNF z innymi organami administracji publicznej, takimi jak: Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Krajowa Administracja Skarbowa, Policja i Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano również możliwość informowania przez przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego Prezesa Rady Ministrów o sytuacji identyfikacji ryzyka systemowego, o którym jest mowa w art. 17 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym. Przypomnieć należy, że w rozumieniu art. 4 ust 15 ustawy o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym, ryzyko systemowe jest to: ,,ryzyko zakłócenia w funkcjonowaniu systemu finansowego, które w razie jego materializacji zaburza działanie systemu finansowego i gospodarki narodowej jako całości, którego źródłem mogą być w szczególności tendencje związane z nadmierną dynamiką akcji”.
Wnioskodawca w projekcie omawianej ustawy, planuje również wzrost transparentności emisji dłużnych papierów wartościowych. Cel ten ma zostać osiągnięty przez ustanowienie obligatoryjnej dematerializacji obligacji korporacyjnych, certyfikatów inwestycyjnych emitowanych przez fundusze inwestycyjne zamknięte oraz listów zastawnych, niezależnie od tego czy były przedmiotem oferty publicznej oraz czy są przeznaczone do obrotu w jakimkolwiek systemie obrotu. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu: wskazane instrumenty finansowe mają podlegać obowiązkowej rejestracji w depozycie papierów wartościowych prowadzonym przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, na zasadach obowiązujących obecnie dla publicznych papierów wartościowych i obligacji skarbowych.
Projekt zakłada również zmiany w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi. m. in. planuje się możliwość rejestracji papierów wartościowych w innym systemie rejestracji niż depozyt papierów wartościowych prowadzony przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, rozszerzenie katalogu papierów wartościowych, które mogą być rejestrowane w depozycie, oraz ustanowieniu koncepcji agenta emisji.
Wśród innych nowelizacji, które w treści innych aktów prawnych wprowadzić ma ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem nadzoru oraz ochrony inwestorów na rynku finansowym, zaliczyć można m.in.: wprowadzenie odpowiedzialności karnej sprawcy, który w celu dokonania rejestracji papierów wartościowych w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych przekazuje nieprawdziwe informacje lub zataja prawdziwe dotyczące tych papierów lub ich emitenta, mające znaczenie dla oceny możliwości ich zarejestrowania w depozycie, obligatoryjną dematerializację obligacji korporacyjnych, certyfikatów inwestycyjnych emitowanych przez zamknięte fundusze inwestycyjne oraz listów zastawnych, niezależnie czy były przedmiotem oferty publicznej oraz czy były przeznaczone do obrotu w jakimkolwiek systemie obrotu. Wskazane instrumenty finansowe będą podlegały obowiązkowej rejestracji w depozycie papierów wartościowych prowadzonym przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych.
Intersującym rozwiązaniem, które planuje wnioskodawca, jest utworzenie Funduszu Edukacji Finansowej, którego głównym zadaniem ma być szeroko rozumiana edukacja finansowa obywateli. Jej zadania wskazano w planowanym art. 146b do ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi. Do zadań zaliczono:
1) organizację kampanii edukacyjnych i informacyjnych mających na celu zwiększenie świadomości finansowej społeczeństwa;
2) opracowywanie strategii edukacji finansowej;
3) opracowywanie programów edukacyjnych i wydawanie publikacji popularyzujących wiedzę w zakresie funkcjonowania rynku finansowego, jego zagrożeń oraz podmiotów na nim działających;
4) współpracę z innymi podmiotami, w tym podmiotami rynku finansowego, w zakresie opracowywania dokumentów dotyczących edukacji finansowej;
5) współpracę z ministrem właściwym do spraw oświaty i wychowania w zakresie systemowego podejścia do edukacji finansowej, w szczególności w odniesieniu do podstaw programowych, o których mowa w art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe;
6) wspieranie projektów edukacyjnych i promocyjnych z zakresu finansów i rynku finansowego.
Przy Funduszu ma funkcjonować Rada Edukacji Finansowej, zaś w jej skład wejść mają m.in. przedstawiciele ministra finansów, ministra edukacji narodowej, Przewodniczącego KNF, Prezesa NBP, Prezesa UOKiK oraz Rzecznika Finansowego. Do kompetencji Rady będzie należeć wyznaczanie kierunków działania Funduszu oraz sprawowanie nadzoru nad jego działalnością.
Fundusz ma zostać utworzony przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, zaś jak wskazuje projekt ustawy, środki finansowe na jego utrzymanie pochodzić mają z:
1) kar administracyjnych nałożonych przez Komisję Nadzoru Finansowego, Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Rzecznika Finansowego oraz Komisję Nadzoru Audytowego,
2) nawiązek i świadczeń pieniężnych orzeczonych przez sąd,
3) środków finansowych, które były przedmiotem przepadku orzeczonego przez sąd.
Najprawdopodobniej projekt zostanie skierowany na pierwsze czytanie w Sejmie, na październikowym posiedzeniu izby.