Transpozycja przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2101 zmieniającej dyrektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji o podatku dochodowym przez niektóre jednostki i oddziały stanowi ratio legis nowego rządowego projektu Ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw. Projekt wspomnianego aktu prawnego został w ostatnim czasie przesłany przez wnioskodawcę, tj. Ministra Finansów, do kolejnego etapu prac legislacyjnych w ramach Stałego Komitetu Rady Ministrów. Prace nad projektem zostały określone przez wnioskodawcę jako pilne.
Wskazać należy w tym miejscu, że Rzeczpospolita Polska jako państwo członkowskie Unii Europejskiej zobowiązana była dokonać transpozycji unijnej dyrektywy do prawa krajowego do dnia 22 czerwca zeszłego roku. W związku z niedopełnieniem przez stronę polską wymogu efektywnej transpozycji prawa unijnego, Komisja Europejska wszczęła przeciwko Polsce postępowanie naruszeniowe w trybie artykułu 258 TFUE w związku z brakiem notyfikacji krajowych środków wdrażających. Przypomnieć trzeba, że art. 258 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej stanowi, że ,, Jeśli Komisja uzna, że Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy Traktatów, wydaje ona uzasadnioną opinię w tym przedmiocie, po uprzednim umożliwieniu temu Państwu przedstawienia swych uwag. Jeśli Państwo to nie zastosuje się do opinii w terminie określonym przez Komisję, może ona wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej”.
Omawiany projekt Ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw ma umożliwić dostosowanie krajowego ustawodawstwa do wspomnianej dyrektywy poprzez dokonanie nowelizacji takich ustaw jak:
- Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2023 r. poz. 120, z późn. zm.);
- Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2023 r. poz. 685, z późn. zm.);
- Ustawa z dnia 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1015, z późń. zm.).
W celu całościowego ukazania istoty prac nad projektem nowego aktu prawnego przypomnieć trzeba, że celem unijnej dyrektywy jest efektywne ograniczenie możliwości stosowania przez duże przedsiębiorstwa międzynarodowe strategii polegających na agresywnym planowaniu podatkowym. Według unijnego ustawodawcy, największe przedsiębiorstwa które prowadzą działalność gospodarczą w wielu krajach, są w stanie odnajdywać i wykorzystywać luki w systemach podatkowych ustanawianych zarówno na szczeblu państwa członkowskiego, jak i całej Unii Europejskiej. Stosowanie takiego procederu umożliwia przenoszenie zysków pomiędzy państwami dla obniżenia wysokości płaconych podatków. O skali problemu unikania opodatkowania świadczą szacunkowe dane udostępnione przez Komisję Europejską. Zdaniem tego organu, w skali roku kraje członkowskie Unii Europejskiej tracą od 50 do 70 miliardów EURO z powodu stosowania strategii unikania opodatkowania. Zdaniem Komisji Europejskiej prowadzi do deterioracji unijnego rynku finansowego oraz atrofii fundamentalnych wartości leżących u podstaw jego jednolitości. Transponowana do polskiego porządku prawnego dyrektywa obliguje największe przedsiębiorstwa do publicznego ujawnienia informacji o zapłaconym podatku dochodowym, jak również innych informacji dotyczących podatków w podziale na indywidualne państwa. Tym samym uzyskana ma zostać przejrzystość podatkowa oraz utrudnione transferowanie środków finansowych największych przedsiębiorstw do zagranicznych rajów podatkowych.
Stąd też w Ustawie o rachunkowości planuje się wprowadzić oblig sporządzania sprawozdań o podatku dochodowym dla wszystkich dużych przedsiębiorstw wielonarodowych mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bądź też prowadzących działalność gospodarczą na terytorium Polski za pośrednictwem oddziału lub jednostki zależnej. Z kolei Ustawa o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym uzupełniona ma zostać o zapisy ustanawiające obowiązek dla biegłych rewidentów i firm audytorskich do potwierdzenia w sprawozdaniu z badania, czy dana jednostka była zobowiązana do złożenia do Krajowego Rejestru Sądowego sprawozdania o podatku dochodowym. Według wnioskodawcy projektu, tj. Ministra Finansów obecnie w Polsce działają 43 podmioty mogące być zaklasyfikowanymi jako duże przedsiębiorstwa wielonarodowe zobowiązane do sporządzenia, publikacji i udostępnienia sprawozdania o podatku dochodowym.
Planuje się, że nowa ustawa wejdzie w życie co do zasady po upływie czternastu dni od dnia ogłoszenia.
